Discover and learn

Polska interpunkcja ma charakter przede wszystkim składniowy. Stąd błędy interpunkcyjne bardzo łatwo mogą doprowadzić do wypaczenia założonego znaczenia lub pozbawienia wypowiedzi logiki.

Najważniejsze zasady interpunkcyjne:

• w polszczyźnie nie ma spacji przed znakiem interpunkcyjnym, znak występuje bezpośrednio za poprzedzającym wyrazem, przykład:
  • Urządzenie składa się z następujących elementów:
  • Kliknij Dalej, aby przejść do kolejnego ekranu.
• kropkę pomija się po tytułach, nagłówkach, liczebnikach porządkowych oznaczających godzinę lub dzień miesiąca (jeśli nazwa miesiąca występuje słownie lub cyfrą rzymską), przykład:
  • Podręcznik użytkownika
  • ZUS znów niewypłacalny
  • Spotkanie odbędzie się 30 maja 2012 roku o godzinie 17:00 w sali audytoryjnej.
• nie należy oddzielać przecinkiem dwóch przymiotników, jeśli nie należą do tej samej grupy semantycznej;
  • przykład: mały biały domek, rześki kwietniowy poranek;
• nie należy stosować zamiennie znaku dywizu (- łącznika) i półpauzy (– Alt 0150 z klawiatury numerycznej), ewentualnie pauzy (— Alt 0151 z klawiatury numerycznej); pierwszy z nich stosuje się w złożeniach (biało-czerwony), nazwiskach 3 złożonych (Pawlikowska-Jasnorzewska) i nie jest otoczony spacjami; pozostałe znaki stosowane są w funkcji tzw. myślnika (wówczas okolone spacjami) bądź znaku relacji czy wskazania ram (mistrz–uczeń, lata 1950–1960, strony 5–68);
• po dwukropku zwykle stosuje się małą literę, nie wielką, chyba że po dwukropku występuje dłuższy cytat;
• w polszczyźnie obowiązuje następujący zapis cudzysłowu: „[…]” (Alt 0132 otwierający, Alt 0148 zamykający), kropka występuje za cudzysłowem zamykającym, nie przed; podobnie jest w przypadku nawiasów;
• dialogi lub wypowiedzi w języku polskim oznaczamy myślnikiem, a nie cudzysłowem, jak w języku angielskim, np.:

EN: „This house is too small,” said John.

PL: — Ten dom jest zbyt mały — powiedział John.

• nie należy wstawiać w tekście podwójnych spacji;
• nie należy nadużywać wielkiej litery – polskie zasady w tej kwestii są odmienne od reguł obowiązujących np. w języku angielskim czy niemieckim, stąd kopiowanie majuskuły z wersji źródłowej najczęściej jest błędne;
• wyrazy pospolite będące nazwą gatunkową, np. ulica, aleja, rondo, most, kościół, klasztor, park itp. należy pisać małą literą – wyjątek stanowi wyraz „aleja” w liczbie mnogiej, np. Aleje Jerozolimskie;
• o ile nazwy marek należy pisać wielką literą (np. samochód marki Fiat), o tyle o egzemplarzu samochodu danej marki pisze się małą literą: pojechaliśmy fiatem na wakacje;
• nazwy wydarzeń lub aktów dziejowych pisze się małą literą,
  • przykład: rewolucja francuska, druga wojna światowa, powstanie warszawskie;
• w polskim alfabecie nie występują litery „x” i „v”, należy je zastępować odpowiednio „ks” i „w”,
  • przykład: ksero, wideo, faks, deweloper, maksimum;
• najczęściej stosowane w polszczyźnie skróty i skrótowce:
  • np. (na przykład)
  • wg (według)
  • dr (doktor – w przypadku odmiany, np. doktora – dr. lub dra)
  • nr (numer – w przypadku odmiany, np. pod numerem – pod nr.)
  • maks. (maksimum)
  • min. (minimum)
  • min (minuta)
  • m.in. (między innymi)
  • s (sekunda, nie sek.)
  • ha (hektar)
  • tj. (to jest)
  • jw. (jak wyżej, nie j/w ani j.w.)
  • ds. (do spraw, nie d/s – nie należy stosować znaków nieliterowych)
  • PS (post scriptum)
  • odmiana skrótowców: LOT-u, GOPR-em itp. (niedozwolone jest stosowanie w tym przypadku apostrofu);
• pisownia i odmiana nazw własnych i nazwisk pochodzenia obcego: spolszczone nazwy i nazwiska należy stosować w przyjętej formie; w miarę możliwości obce nazwy własne i nazwiska należy odmieniać zgodnie z zasadami poprawnościowymi,
  • przykład: Johna, Jacques’a, Gary’ego, z Joyce’em, z Hollande’em;
• dzielenie wyrazów: w polszczyźnie obowiązują dwa kryteria dzielenia wyrazów: fonetyczne (zgodnie z podziałem na sylaby) i morfologiczne (zgodnie z podziałem na rdzeń i przedrostek),
  • przykład: za-de-cy-do-wać, pod-ręcz-nik, ob-o-strze-nie, ste-to-skop, wil-la;
• wyrażenia złożone z przysłówka i imiesłowu przymiotnikowego należy pisać rozłącznie,
  • przykład: nowo otwarty, średnio zaawansowany, wysoko wykwalifikowany;
• nie należy nadużywać stosowania łącznika we wszelkiego rodzaju złożeniach – w polszczyźnie częściej występuje pisownia łączna lub rozłączna niż ta z użyciem dywizu,
  • przykład: trudno dostępny, jasnoczerwony itp.;
• zgodnie z obowiązującymi zasadami partykułę „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi należy pisać łącznie, niezależnie od trwałego czy przejściowego charakteru określanej cechy
  • przykład: niepalący, nieobjęty, niewyprany;
• wiele wyrazów pochodzenia obcego przyjętych w języku polskim ma już spolszczoną pisownię, wówczas nie stosuje się pisowni oryginalnej, często też występują w tym względzie oboczności,
  • przykład: czat albo chat, czipalbo chip, keczup, ale casting, cheeseburger;
• spora część błędów literowych popełnionych w pisanym tekście jest trudna do wykrycia, np. gdy pomyłka nie generuje błędu, a powoduje zmianę znaczenia wyrazu,
  • przykład: zapatrzyć się – zaopatrzyć się; przed – przez; kartka pogotowia – karetka pogotowia; długa żywność – długa żywotność, listy zasilające – listwy zasilające;
• pisownia łączna i rozłączna wyrażeń przyimkowych,
  • przykład: na co dzień, na pewno, po południu, w poprzek, za granicą, naprzeciwko;
• wszystkie przedrostki, rodzime i zapożyczone, z wyjątkiem niby i quasi, są w polszczyźnie pisane łącznie z wyrazami pospolitymi,
  • przykład: miniserwis, supermodny, eksminister, pseudoartysta, ultralekki;
• w przypadku wątpliwości należy odwoływać się do zasad pisowni i interpunkcji obowiązujących w polszczyźnie: http://so.pwn.pl/zasady.php?id=629734.

• nie należy nadużywać form strony biernej, która w polszczyźnie występuje dość rzadko – lepiej stosować wyrazy typu „należy”, „warto”, „trzeba” lub nieosobowe formy czasownika;
• w instrukcjach, podręcznikach itp. lepiej stosować formy trybu rozkazującego niż bezokoliczniki;
• w celu uniknięcia oboczności form w zależności od płci adresata tekstu należy w miarę możliwości używać form uniwersalnych, stosując np. formy czasu teraźniejszego zamiast przeszłego (jeśli nie zmienia to ogólnego sensu wypowiedzi),
  • przykład: Nie pamiętam hasła zamiast Zapomniałem/Zapomniałam hasła
• klikamy coś, a nie na coś ani w coś;
• nazwy jednostek są odmienne,
  • przykład: 50 gramów, 90 barów, 40 watów itp.
• zwracając się w formie grzecznościowej, należy stosować jedyną poprawną formę gramatyczną,
  • przykład: znajdą Państwo, mogą Państwo odwiedzić itp.
• należy unikać formy 2 osoby l.mn zwłaszcza w tekstach oficjalnych (nie stosować formy Możecie Państwo, lecz Mogą Państwo).

Styl w dużej mierze podlega kryteriom estetycznym, nie tylko poprawnościowym, stąd wiele „błędów” może mieć charakter uznaniowy. Tym niemniej są reguły stylistyczne, których należy bezwzględnie przestrzegać przy tłumaczeniu:

• styl tłumaczenia – formalny lub nieformalny – powinien być adekwatny względem stylu tekstu źródłowego.
• tekst musi być spójny, z konsekwentnym używaniem terminologii i form;
• należy unikać kopiowania struktury zdania z języka źródłowego, tłumaczenia dosłownego;
• należy zmieniać strukturę zdania, składnię, jeśli sprawi to, że tekst będzie brzmiał naturalniej w języku polskim;
• należy unikać barbaryzmów, czyli wyrazów obcych sztucznie używanych w polszczyźnie;
• należy unikać powtórzeń w obrębie zdania czy akapitu, stosując synonimy – wyjątek stanowią terminy słownikowe, które muszą być stosowane w jednej, zaakceptowanej formie;
• wyrażenie „za pomocą” zawsze dotyczy przedmiotów, „przy pomocy” – ludzi;
• należy pamiętać o tym, że kolejność wyrazów w zdaniu polskim nie musi być taka, jak w zdaniu źródłowym. Na przykład zdania „Przełącznik z prawej strony służy do wybierania trybu pracy” oraz „Do wybierania trybu pracy służy przełącznik z prawej strony” są tłumaczeniem tego samego zdania źródłowego, ale ich poprawność w tekście polskim zależy od kontekstu (zdania lub zdań poprzedzających) — zawsze należy przeczytać zdanie w kontekście i dbać o naturalność tekstu polskiego;
• należy unikać pleonazmów i tautologii,
  • kontynuować dalej, powtarzać raz jeszcze, przychylna akceptacja, pełny komplet, rekonstrukcja i przebudowa gospodarki, cofać się do tyłu, bardziej częstszy, mniej bogatszy, dwie równe połowy, spadać w dół, fakt autentyczny, moralnoetyczne, na wskutek, przysłowiowy Jan Kowalski, kosztować taniej, najbardziej optymalny, wracać z powrotem, przychylna aprobata.

• pisownia liczb: liczby powyżej 5 cyfr zapisujemy ze spacją nierozłączną (Alt 0160 z klawiatury numerycznej) po tysiącach, milionach, miliardach itd.; wyjątkiem jest spacja nierozłączna po pierwszej cyfrze liczby czterocyfrowej, jeśli występuje ona w tabeli razem z dłuższymi liczbami;
• dany format z reguły jest kwestią wyboru, kluczowe jest konsekwentne jego stosowanie, np. w jednym zdaniu nie powinno się pisać jednego liczebnika słownie, a innego z użyciem cyfr;
• ułamki dziesiętne w polszczyźnie oznacza się przecinkiem, nie kropką,
  • przykład: 10,5 m, 126,64 kg itp. (wyjątek: numery wersji, np. wersja 4.2);
• symbole walut należy stosować konsekwentnie, czyli np. jeśli złoty, to dolar, euro itp., jeśli PLN, to EUR, USD itp.;
• zapis daty: 12.12.2012 r. lub 12 grudnia 2012 r. (nie: 12 grudzień!), lub 12 XII 2012 r.;
• w zapisie wartości procentowych między liczbą i znakiem nie należy stawiać spacji: 50%;
• struktura tekstu tłumaczenia z podziałem na akapity, śródtytuły itp. powinna odpowiadać strukturze tekstu wyjściowego.

• fałszywi przyjaciele – słowa, które są podobne fonetycznie lub morfologicznie, ale ich znaczenie jest odmienne,
  • przykłady:
  • EN eventually – PL ostatecznie, w końcu (nie: ewentualnie)
  • EN actual – PL rzeczywisty (nie: aktualny)
  • EN hazard – PL niebezpieczeństwo (nie: hazard)
  • EN affair – PL sprawa, romans (nie:afera)
• złożenia z liczebnikami, np. 10-cio lecie, 20-sto metrowy (prawidłowo: 10-lecie, 20- metrowy)
• nonsensowne tłumaczenia, wynikające z czasem mechanicznego, bezkontekstowego tłumaczenia, przykłady:
  • Middle age men are the prime victims of workaholism (EN-PL).
  • źle: Średniowieczni mężczyźni są pierwszymi ofiarami pracoholizmu.
  • dobrze: Mężczyźni w średnim wieku są pierwszymi ofiarami pracoholizmu. Panna Cotta (słynny włoski deser – PL-FR)
  • źle: Mademoiselle Cotta
  • dobrze: Panna Cotta

• gdy w tekście występują zmienne, należy tak przeformułować zdanie, aby dopasować je do tego, co może wystąpić pod zmienną, przykłady:
• Zmienna jest liczbą:
  • EN: %n bugs were found
  • PL: znaleziono błędy: %n
  • PL: znalezionych błędów: %n
  • EN: You have $numberOfPoints points.
  • PL: Masz $numberOfPoints pkt.
  • PL: Liczba punktów: $numberOfPoints.
• Zmienna jest nazwą
  • EN: [name] has sent you %n new messages.
  • PL: Użytkownik [name] przesłał Ci nowe wiadomości: %n.
  • PL: Masz nowe wiadomości (%n) od użytkownika [name].

Główny problem ze zmiennymi w tłumaczeniu EN > PL polega na tym, że język polski ma bogatszą fleksję niż język angielski. Gdybyśmy w powyższym przykładzie nie zmienili struktury zdania: „[name] przesłał Ci %n nowych wiadomości” i pod zmienną [name] wystąpiłaby nazwa lub imię żeńskie, a pod zmienną liczbową 2, 3 lub 4, zdanie byłoby niepoprawne: „krakowianka12 przesłał Ci 2 nowych wiadomości”.