Discover and learn

Yaptığınız çevirinin doğru ve eksiksiz olmasının yanı sıra, hedef dilde yani Türkçe’de kulağa doğal gelmesi de önemlidir. Bundan dolayı, söz dizimi (sentaks) bakımından İngilizce dil yapısına sıkı sıkıya bağlı kalan cümle yapısından, ya da düz anlamlı yani anlamsal derinliği göz ardı eden motamot deyişlerden uzak durmamız gerekir.  Bu konudaki en iyi kontrol mekanizması, işimizi bitirip teslim etmeden önce düzeltme okuması yaparken “Bunu Türkçe’de nasıl söyleriz?” sorusunu gerektiğinde kendi kendimize sormaktır. Yine bu amaç doğrultusunda, online yerine çevrim içi, offline yerine çevrim dışı, email yerine e-posta gibi kullanımları tercih edebiliriz.

SÖZ DİZİMİ (SENTAKS)

Aşağıdaki İngilizce cümleye ve çeviri alternatiflerine hızlıca göz gezdirelim.

Each text, regardless of its length, is a system in itself.

• Uzunluğu ne olursa olsun, her metin kendi içinde bir sistemdir.
• Her metin, uzunluğu ne olursa olsun, kendi içinde bir sistemdir.

İkinci cümle İngilizce’nin sentaksına, yani söz dizim kurallarına bağlı kalınarak yazılmış bir cümle olarak karşımıza çıkıyor. Dolayısıyla ilk cümle Türkçe’de kulağa daha doğal gelir.

DEYİMLER

Deyimler, duygu, düşünce ve tecrübeleri daha güçlü hislerle aktarmak için metin yazarları tarafından sıklıkla tercih edilir. Biz çevirmenlerin de deyimleri ustalıkla ele alması, motamot çevirilerden kaçınarak deyimin iç manasını yani dengini hedef dil olan Türkçe’ye aktarması önemlidir. Bu biraz araştırma gerektirir. www.thefreedictionary.com bu hususta kolay erişilen iyi bir kaynaktır. Zira burada aradığınız her sözcük için deyim arama opsiyonu da sunulmaktadır.

Bir örnek üzerinden gidelim ve “change horses in midstream” deyimini ele alalım.

• İngilizce’den İngilizce’ye https://idioms.thefreedictionary.com/change+horses+in+midstream  anlamlarına göz atalım
• Sonra aynı deyimi TURENG’de arayalım. http://tureng.com/en/turkish-english/change%20horses%20in%20midstream

Burada da “dereyi geçerken at değiştirmek” karşılığı önerilmiş ki İngilizce’den İngilizce’ye yapılan deyim açıklaması içeriğiyle son derece örtüşüyor.

Ancak deyimler kültür ürünü olduğu için İngilizce’den İngilizce’ye anlam araştırması aşamasını atlayıp sadece Tureng’e bakarak yapılmış bir araştırma risk içeren, eksik bir araştırmadır. Önce İngilizce’den İngilizce’ye anlam araştırması yapmak, işi birkaç dakika uzatabilir; ancak hem çevirmen olarak zihnimizdeki deyim hazinemizi genişletir hem de çeviride hataya düşme olasılığını ortadan kaldırır.

Uzunluğu ne olursa olsun, her metin kendi içinde bir sistemdir ve metin içinde sözcük seçimi bakımından tutarlılık çevirinin kaliteli gözükmesi bakımından çok önemlidir.

1. Metnin bir kısmında emir kipinde ikinci tekil şahıs kullanımı, sonrasında yine emir kipinde ikinci çoğul kişiye geçiş (ya da tam tersi) metin içinde tutarsızlık oluşturur.
   1. Örnek: Çeviri metnin başında “Resmini renklendir ve kaydet” şeklinde bir kullanımı tercih etmek ama metnin sonlarına doğru “Resminizi listenizle paylaşın” ifadesini kullanmak.
2. Metnin bir kısmında e-posta sözcüğünü kullanmak, sonlarına doğru email sözcüğüne dönmek; ya da aynı metin içinde bazı yerlerde “çevrim içi” bazı yerlerde “online” sözcüklerini kullanmak.

Tercümedeki Bağlama Odaklanın ve Sözlüğe Bakmaktan Kaçınmayın

Örnek: Puzzle sözcüğü bulmaca, bilmece anlamlarına sahip olmakla birlikte yapboz anlamına da gelebilmektedir. Eğer metin, kesilmiş resim parçacıklarını birbirine uygun duruma getirerek resmi yeniden oluşturmaya dayanan bir aplikasyondan söz ediyorsa, bulmaca karşılığını kullandığınızda sözcüğün ilk anlamı bu olmasına rağmen anlam hatasına (meaning error) düşmüş olursunuz. Çeviride bağlam en önemli anlam belirleyicidir.

Yazım Kurallarına Uyum Kaliteli Bir Çevirinin Göstergesidir

• Aklınızda bir sözcüğün yazılışı ile ilgili soru işareti oluşur oluşmaz www.tdk.gov.tr adresini ziyaret edin ya da bir yazım kılavuzuna başvurun.
• Örnek: Âşık ile Aşık farklı şeylerdir. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5c0fcc8549c966.13036646  http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5c0fcc6704b341.26563978Tıpkı Hala ve Hâlâ ya da kar ile kâr gibi…
• Basit bir yazım hatası, yeri geldiğinde çeviri skorunuzu düşüren bir anlam hatasına dönüşebilir.

• Sık karşılaşılan yazım hatalarından biri “-de, -da bulunma hâl eki” ve “-de,-da bağlacı” konularının karıştırılmasından kaynaklanır. Aşağıdaki örneklere hızlıca göz atarsak, çevirilerde bu hataya düşme olasılığını ortadan kaldırmış oluruz.

– Sanırım yer kalmadı. Elmalar arabada mı? (Elmaların bulunduğu yer neresi?)
– Evet, karpuzlar da arabada. (Evet, karpuzlar dahi arabada.)
– Hemen hemen her meyvede bulunan C vitamini ve balıkta bulunan Omega3, sağlıklı bir yaşamın vazgeçilmezleri. Meyve de yerim balık da.

• Benzer bir durum “sıfat türeten –ki” ve “ki bağlacı” için de söz konusudur.

Evdeki hesap çarşıya uymadı. (Sıfat türeten –ki)

Ofise geldim ki ne göreyim? (ki bağlacı)

Şüphe ve pekiştirme amaçlı kullanılan “ki sözü” de ayrı yazılır:

Ders bitti, zil çaldı mı ki?

Seni o kadar çok özledim ki…

Birkaç durumda “ki bağlacı” kalıplaşmış olduğu için bitişik yazılır: Hâlbuki, mademki, oysaki gibi…

Emin olmadığınız zaman başvurulacak en iyi kaynak www.tdk.gov.tr ’dir.

• Türkçe’deki büyük – küçük harf kullanımına özen göstermemiz gerekir.

Örneğin: Berlin hayvanat bahçesi ya da Saint Pierre kilisesi yerine Berlin Hayvanat Bahçesi, Saint Pierre Kilisesi yazımları doğrudur…

• Yabancı Özel Adların Yazılışı

Çoğu zaman özel adlar özgün biçimleri korunarak yazılır: Bach, Beethoven, Buenos Aires…

Ancak Türkçe’ye girmiş özel adlar da vardır ve bunlar söylenişe göre yazılır: Atina, Belçika, Marsilya, Şanzelize Caddesi, Eyfel Kulesi … gibi. İkisinin arasındaki ayrımı gözetmemiz gerekir.

• Dergi, Kitap, Gazete, Televizyon Filmi Adlarının Yazılışı

Bunları oluşturan her sözcük büyük harfle başlar ve tercihen italikle yazılır. Bir Yaz Gecesi Rüyası gibi.

Noktalama işaretlerinin doğru kullanımı

Noktalama işaretlerinin yerli yerinde kullanımı, sağlıklı bir cümle yapısını sağlamanın yanı sıra anlam karışıklığını önlemenin en etkili yoludur. Emin olmadığınız zaman noktalama işaretlerinin doğru kullanımı için yazım kılavuzlarına başvurun.

• Örnek:
• Şu, bahçeye dikilecekmiş.
• Şu bahçeye dikilecekmiş.

KISALTMALAR

Kısaltmalar da deyimler gibi bir ön araştırma gerektirir.  Bazı kısaltmalar İngilizce olarak bırakılabilir. Örneğin USB ya da AIDS, ancak bazılarının Türkçe karşılığı vardır. Örneğin VAT yerine KDV kullanılması gibi.

SAYILAR VE ZAMAN

• Türkçe’de ondalıkları virgül ile, binlikleri de nokta ile gösteririz.

Örnek: Türkçe’de 0,5 İngilizce’de 0.5

174.000  İngilizce’deki 174,000’in karşılığıdır.

“5.2 million yelp reviews for over 174,000 businesses”    için “174.000’den fazla işletme için yapılmış 5,2 milyon Yelp yorumu” çevirisini sunmamız gerekir.

• Ağırlık ve ölçü birimleri İngilizce ve Türkçe arasında farklılık gösterebilmektedir.

Örneğin pound (libre), ons, inç, mil gibi Türk okuyucuların pek alışık olmadığı birimlerle karşılaşabiliriz metinlerde. Yine benzer şekilde Amerika’da hava sıcaklığı Fahrenheit, Türkiye’de ise Santigrat olarak ölçülür. Müşteriden kaynaklanan ölçü biriminin çevrilmemesi gibi bir kısıtlama ve çeviride bir karakter sınırlaması yoksa, ölçü birimlerinin dilimizdeki muadillerinin parantez içinde belirtilmesi çeviri için gösterilen özenin belirtisidir. Bilgisayarda bu tarz birimlerin birbirine çevrilmesi çok uzun zaman almayan, ancak çevirinin anlaşılabilirliğini ve kalitesini arttıran bir çabadır.

• İngilizcede saatlerden söz ederken A.M. ve P.M. kullanımı vardır, zira 12’lik sistem üzerinden saati tanımlarlar. Bundan dolayı A.M. ve P.M. kullanımlarını gördüğümüzde onları o şekilde bırakmak yerine, sabah, öğleden sonra, akşam, gece, sabaha karşı gibi kullanımlara başvurmamız gerekir.
• Tarih içinde ay adları büyük harfle yazılır.

Örnek: 19 Mayıs 1919

26 Eylül 2006 tarihinden itibaren

FORMAT

Kaynak metin ile hedef metnin genel formatı aynı olmalıdır.  Örneğin, paragraf sayısı aynı olmalıdır veya bir liste paragrafa dönüştürülmemelidir. Dosya tabanlı çevirilerde aynı stilde ve ebatta font kullanılmalıdır.

• Köşeli Ayraçlar

Özellikle aplikasyon metinlerinde karşımıza çıkan bu tip ayraçların içindeki metin çevrilmez ve olduğu gibi hedef metnin uygun bölümüne aktarılır.